Türkmenistan’da Sönmeyen Bir Ateş: Cehennem Kapısı

Cehennem Kapısı, Türkmenistan’ın Ahal şehrinde bulunan doğal bir oluşumdur. 350 kişilik Darvaza köyünün yakınındaki Karakum Çölü’nde, 50 yılı aşkın süredir yanmaktadır. 70 metre genişliğe sahip bu çukur, teknik olarak Darvaza Gaz Krateri olarak adlandırılsa da yerel halk arasında “Cehennemin Kapısı” olarak anılmaktadır. Ateşli parıltısı kilometrelerce öteden görülebilen bu yer, mutlaka görülmesi önerilen yerler arasındadır.

Cehennem Kapısı krateri 1971 yılında, bir Sovyet sondaj kulesi yanlışlıkla devasa bir yeraltı doğal gaz mağarasına çarparak yerin çökmesi sonucu oluşmuştur. Bir gaz cevherini deldikten sonra, zehirli dumanlar sızmaya başlamıştır. Potansiyel bir çevresel felaketi önlemek için Sovyetler, birkaç hafta içinde yanmayı durduracağını düşünerek gaz çıkan delik ateşe verilmiştir. Bugün ise bu yakılan ateş halen yanmaktadır. Sovyet sondaj kulesinin aşağıda bir yerde olduğuna inanılmaktadır.

Cehennem Kapısı’nın ismini yansıtan ve her zaman yanan ihtişamlı alevi ile bu krater görmek isteyenler tarafından akına uğramaktadır. Yakındaki alan ise çöl tutkunları için popüler bir yer haline gelmiştir. Aynı zamanda civardaki turistik yerler olan Su ve Çamur Krateri olmak üzere iki başka düden daha vardır.

Cehennem Kapısı’nın Ortaya Çıkışı

Türkmenistan’daki Cehennem Kapısı, dünyanın en hayranlık uyandıran manzaralarından birine sahiptir. Türkmen dilinde “kapılar” anlamına gelen Darvaza olarak da bilinen bu yer, Türkmenistan ziyaretinde atlanmaması gereken bir duraktır. Türkmenistan’daki Karakum dünyanın en büyük 12. çölüdür, ancak daha da önemlisi, altında dünyanın 4. en büyük gaz rezervine sahiptir. 1950’ler ve 60’larda Sovyetler Türkmenistan’da ciddi gaz arama çalışmalarına başlamıştır. Gaz kullanımının yan etkilerinden biri de düdenlerdir. Yerin altındaki ceplerin içindeki gaz, zeminin çökerek deliği doldurmasını engellemekte ancak bu ceplerden gaz çıkmamaktadır. Çünkü bu obrukların oluşmasını önlemek için yeterli yukarı doğru basınç yoktur.

Cehennem Kapısı’nın olduğu Darvaza Krateri, 1971’de dünya çöktüğünde bir düden oluşmuştur. Bu düden bir yıldan fazla bir süre kadar ışıksız bırakılmış, daha sonra ise aydınlatılmıştır. Kraterin aydınlatılmasının nedeni aslında yerel bir çobanın ölümü olmuştur. Kraterin yakınında uyuyan çoban, alandan çok fazla gaz salındığının farkında olmamış ve hayatını kaybetmiştir. Ve sonrasında bu tür bir kazayı daha önlemek için kraterin yakılmasına karar verilmiştir. Sovyet mühendisleri, gazın yanmasının dokuz ay süreceğini tahmin etmişlerdir. Ancak o zamanlar ne kadar büyük bir gaz rezervi üzerinde durduklarının farkında olamamışlardır. Zira o gün yakılan bu dev krater bugün halen yanmaya devam etmektedir.

Krater, halk tarafından gizemli olarak "Cehennem Kapısı" olarak adlandırılmasına rağmen aslen bir jeolojik anomali sonucu oluşmuştur. Zeminin doğal bir çöküntüye uğramasından sonra daha derin bir rezerv alanından yavaşça kaçan doğal gazın rüzgâr tarafından söndürülmeden yanmasıdır. Bölgedeki benzer, daha küçük sızıntılardan kaynaklanan gaz, çöl rüzgârı tarafından hızla dağılmaktadır. Fakat Darvaza Krateri oldukça geniş olduğundan gaz dağılmamakta ve içten başlayarak dışa doğru son hızla yanmaya devam etmektedir. Sonuç olarak ise görenleri kendine hayran bırakan bir oluşum ortaya çıkmaktadır.

Büyüleyici Atmosferiyle Cehennem Kapısı

Cehennem Kapısı gaz krateri gündüzleri sadece bir delik gibi görünmektedir. Ancak yaklaşıldığında 20 metre çapındaki kraterde yanan binlerce ateş parçasını görmek mümkündür. Gaz delikten dışarı çıkmakta ve daha fazla alev alarak sıcak havayı daha da ısıtmaktadır. Akşam saatlerinde ise Darvaza büyüleyici bir manzara sunmaktadır. Bu nedenle kraterin canlı bir şekilde yanan alevleri gün batımının büyüleyici manzarası ile birleşince ziyaretçilere ayrıcalıklı bir sunmaktadır. Kraterin çevresinde birkaç delik daha vardır ve bunlardan biri turkuaz sıvıyla doludur. Bu deliklerin kenarları parçalanarak yüksek sıcaklığı ve doğal gazın kokusunu çevreye yaydığı için gündüz ve dikkatli bir şekilde izlenmesi tavsiye edilmektedir.

Cehennem Kapısı dünyadaki diğer birçok doğal manzaradan farklıdır. Çevrede park yeri, otel ve hediyelik eşya dükkânı yoktur. Sadece birkaç çadır ve kamp alanları bulunmaktadır. Yemek yenebilen tek yer bu alanda bulunmaktadır. En yakın dükkanlar kratere 90 km uzaklıktaki Erbent köyündedir. Bölgeyi ziyaret edenlere yardım etmek ve ihtiyaçlarını karşılamak için birkaç geleneksel alan inşa edilmiştir.

Türkmenistan’da en ünlü turistik yerlerden biri olan Cehennem Kapısı yerli ve yabancı turistlerin ülkeyi ziyaret etmek istemelerinin en yaygın nedenidir. Eşsiz olan bu destinasyon çölde bulunan iki tepe üzerinden de görülmekte olup ortaya çıkan büyüleyici manzarası ise ziyaretçileri adeta mest etmektedir.

100 Yıl Daha Yanacak Kapasitesiyle Cehennem Kapısı

Cehennem Kapısı kraterinin çapı 69 ve derinliği 30 metredir. Ancak kraterin etrafındaki kenar parçalanmakta ve daha da genişlediği görülmektedir. Burayı gören birçok ziyaretçi kraterin daha ne kadar yanacağını merak etmektedir. Dünyanın önde gelen jeologlarına göre bu krater 100 yıl daha yanabilecek kapasiteye sahiptir.

Cehennem Kapısı krateri, sıcak güneşin parıldadığı gündüz saatlerinde bile oldukça etkileyici görünmektedir. Ancak ancak güneş battığında ve karanlık olduğunda krater ona verilen ismi gerçekten hak eden bir manzara sunmaktadır. Geceleri kilometrelerce uzaktan görülebilen bu krater, unutulmaz bir atmosfere sahiptir.

Cehennem Kapısı yıl boyunca ziyarete açıktır. Buraya ulaşmak için ulaşım ve konaklama masrafları dışında, bilinen bir giriş ücreti yoktur. Ancak çölde yürüyüş mevsimi, doğal hava koşulları nedeniyle nisan ile kasım arasıdır. Genellikle geziler ise ilkbahar, yaz ve sonbahar mevsimlerinde yapılmaktadır. Karakum Çölü macera turunun tadını çıkarmak için en iyi zaman, yaz ayları kavurucu bir şekilde sıcak olabileceğinden ilkbahar ve sonbahar olacaktır.

Cehennem Kapısı krateri yanmaya sürekli devam etse de onu görmek için en iyi zaman, kraterin alevlerindeki kırmızılığın en iyi parlayacabileceği gecedir. Alan 40 kilometreye kadar uzaktan görülebilmektedir. Ancak tedbir açısından gündüz saatlerinde ziyaret edilmesi tavsiye edilmektedir. Yoğun ısı nedeniyle, yakından birkaç dakikadan fazla izlenmesi imkansız olan kraterin kenarına da yaklaşmak mümkün değildir. Ayrıca kenar dengesiz olduğundan ve yardım isteme olanağı az olduğundan ziyaretçilerin dikkatli olmaları önerilmektedir.