Tunç Çağı’na Kadar Uzanan Önemli Bir Tarihe Sahip Kudüs Surları

Kudüs Surları, İsrail’de yer alan dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olan Eski Kudüs şehrini çevrelemektedir. Yaklaşık 1 kilometre boyunca uzanan surların ortalama yüksekliği 12 ve kalınlıkları 2,5 metredir. Surlarda, 34 gözetleme kulesi ve 8 kapı bulunmaktadır. Başlangıçta şehrin sınırlarını saldırılara karşı korumak için inşa edilen Kudüs Surları, koruma aracı olmaktan çıktığı için ağırlıklı olarak ziyaretçiler için bir cazibe merkezi işlevi görmektedir. 1981 yılında surlar, Eski Kudüs şehri ile birlikte UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir.

Kudüs Surları’nın Derin Tarihi

Eski Kudüs şehri, Tunç Çağı’nda Kenanlılar tarafından bugünkü antik kentin güneyinde, Davud Kenti’nin de içinde yer aldığı küçük bir tepe üzerinde kurulmuştur. Alanı yaklaşık 50 dönüm olan küçük şehir bir duvar, bir gözetleme kulesi ve bir kapı ile çevrelenmiştir. Süleyman zamanında şehrin sınırları kuzeye doğru, Tapınak Dağı’nı da içerecek şekilde genişletilmiştir. Bununla birlikte şehrin surları da uzatılmıştır. 

Tapınak döneminin sonlarına doğru Kral Hizkiya tarafından surlar genişletilmiş ve Zion Dağı’nı güney ile batıdan çevreleyip Haç Nehri boyunca uzatılıp Tapınak Dağı’na bağlanmıştır. Hizkiya’nın surları Asur işgaline karşı sağlam kalmasından yaklaşık bir yüzyıl sonra şehir, Babil Kralı Nebukadnetsar’ın eline geçmiştir. İsrail halkı Babil’e sürgüne gönderilmiş ve şehrin surları yıkılmıştır. 

Beşinci yüzyılda Bizans döneminde, Kudüs’te bir kalkınma başlamıştır. Bizans İmparatoru II. Theodosius’un eşi İlyas Odokia, şehrin etrafına uzun ve güçlü bir duvar inşa edilmesini emretmiştir. Bu duvar; Davud şehri, Zion Dağı ve Eski Şehir’in tüm alanını kaplamıştır. 600 yıl ayakta kaldıktan sonra 1033 yılında Kudüs’te meydana gelen şiddetli bir deprem sırasında yıkılmıştır. Daha sonra surlar Fatımiler ve Selçuklular tarafından tekrar inşa edilmiş ve onarılmaya çalışılmıştır. Bu harap duvara karşı Haçlılar, birkaç zayıf noktasından sadece bir ay içinde geçmeyi başarmıştır. Bununla birlikte Avrupa’dan yanlarında çok gelişmiş inşa teknolojileri getiren Haçlılar, Kudüs surlarındaki boşlukları onarıp güçlendirmiştir.  

Kudüs Surları, Eyyubi Selahaddin tarafından ihlal edilip hizmet dışı bırakıldığı 1187 yılına kadar sağlam kalmıştır. Kısa bir süre sonra Kudüs’e vali olarak atanan Selahaddin’in yeğeni Al-Malik Al-Mu’at’m Issa, surların yeniden inşa edilmesini emretmiştir. Ancak Al-Malik, 1219’da padişah olduğunda, amcasının politikasına uygun olarak surları yıktırmıştır. 

16. yüzyılın başlarında, Kanuni Sultan Süleyman Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahı olunca, Kudüs’ü bir duvar ile çevrelemeye karar vermiştir. Hem dini sebeplerden dolayı kutsal şehri yüceltmeye çalışmışlar hem de güvenliğini artırmayı amaçlamışlardır. Kudüs Surları, 1538 ve 1542 yılları arasında antik duvarların güzergahı ve yerel taşların ikincil kullanımı ile hızla inşa edilmiştir. Kahire, Halep ve İstanbul’dan getirilen usta inşaatçılar da dahil olmak üzere binlerce işçi, Osmanlı yetkilisi Muhammed Chelby Alenkash’ın gözetiminde surların inşaatında çalışmıştır. 

Kudüs Surları’nın Kapıları

Günümüze ulaşan Kudüs Surları, Osmanlı döneminde inşa edilmiş olanlardır. Bu duvar inşa edilirken sekiz kapı açılmıştır. Kapıların çoğu, yakınındaki eski binalardan bulunmuş olan süs eşyaları ve taşlar ile bezenmiştir. Zion Kapısı’nın önü Haçlı sütun başlıkları ile süslenmiş ve her iki yanına aslında kilise penceresi olan şık ateşleme yarıkları eklenmiştir. Aslanlı Kapı, daha önce Memlükler’in yapısını süsleyen bir çift aslan ile donatılmıştır. Yafa Kapısı’ndaki iç kemerin de bir Haçlı kilisesinden alınmış olduğu düşünülmektedir. 

Günümüzde oldukça merak edilen Kudüs Surları, Eski Kudüs şehrine gidenlerin mutlaka görmek istedikleri önemli bir tarihi yapıdır. Eski Kudüs’ü çevreleyen devasa antik duvarlar tüm görkemiyle şehrin her yerinden görülebilmektedir. Gün boyunca saat farketmeksizin tüm ihtişamı ile ziyaretçileri kendine hayran bırakmaktadır.