Vilnius’un Turistleri Cezbeden Ormanı: Ponar

Ponar, Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta bulunmaktadır. Şehrin 10 km güneyindeki Grodno yolu üzerinde konumlanan rota, 2. Dünya Savaşı öncesinde tatil ve eğlence yeri amacıyla kullanılan ormanlık bir alan olmuştur. Orman, bölgede böğürtlen ve mantar bol olduğu için yaz aylarında daha fazla ziyaretçi ağırlamıştır. Aynı zamanda mekân, havacılık yakıtı depolama tesisi olarak da kullanılmıştır. Ponar, Temmuz 1941 ile Ağustos 1944 tarihleri arasında Naziler ve ortak Litvanyalı suç örgütlerinin yaklaşık 100.000 kişiyi öldürmek için seçtiği bir alan olmuştur. Öldürülen insanların yaklaşık 70.000’inin Yahudi topluluğuna mensup olduğu bilinmektedir. Günümüzde Ponar’da, öldürülen insanlar için yapılmış olan anıtlar ve cesetlerin yakıldığı çukurların kalıntıları bulunmaktadır.

Vilnius’un Hüzün Kokan Ormanı Ponar

Ponar, geçmişte Yahudi nüfusun yaşadığı bir bölge olmuştur. Hitler, Avrupa’da bulunan Yahudileri yok etmek için planlar yapmıştır. Litvanya Yahudileri ise bu çözüm için ilk sırada görülmüştür. Ponar ormanlarında 2. Dünya Savaşı sırasında Yahudi esirlerin Alman ordusundan kaçmak için yaptıkları gizli bir tünel bulunmuştur. Naziler, fiziksel açıdan çalışabilir durumda olan esirleri, yaptıkları katliamın izlerini silmek için kullanmıştır. Hitler yönetiminde bulunan Alman ordusu, esirleri öldürmek ile görevlendirilmiştir. Esir tutulan kişiler ise kurtulmak için kaşıklar ile tünel kazmaya başlamıştır. 3 ay sürdüğü bilinen bu kazı sonucunda, 15 Nisan 1944 tarihinde 40 esir tünelden kaçma girişiminde bulunmuştur. Kaçmaya çalışan esirler ise Nazi subayları tarafından yakalanmış ve sadece 12 kişi alandan kurtulabilmiştir.

1941-1944 yılları arasında Ponar’da, 70 bini Yahudi olmak üzere 100.000’den fazla insanın Naziler tarafından öldürüldüğü bilinmektedir. Alman subayları, öldürülen insanların cesetlerini yakarak, küllerini de toprakla karıştırmıştır. Katliamdan sonra ölen Polonyalılar, Litvanya Yerel Bölüğü askerleri, Sovyet savaş esirleri ve Yahudiler için özel anıtlar dikilmiştir. Savaş sonrasında ise burada yaşanan olayların kalıntılarını sergilemek ve insanları bilgilendirmek için Panerai Anıt Bilgi Merkezi kurulmuştur.

Polonyalı gazeteci Kazimierz Sakowicz, bu esirler arasında yer alan önemli yazarlar arasındadır. Kazimierz tarafından yazılan ve 1944 yılında bu gazetecinin ölümünden sonra ortaya çıkan günlüklerde olayların birinci ağızdan anlatımı mevcuttur. Soykırımdan kurtulan bir diğer yazar olan Rahel Margolis de Kazimierz’e ait bu günlüğü bulan kişidir. Bu olayları birebir yaşamış olan insanların hatıralarından öğrenmek de katliamın acı gerçeğini bir kez daha ortaya çıkarmıştır.

Şehrin Huzur Bulunan Rotasına Dönüşen Ponar

Ponar, yemyeşil ve huzur dolu bir orman alanıdır. Çiçekler ve cıvıldayan kuşlarla sarmalanan bu yeşil alan, yerli ve yabancı turistlere dinlenme imkanı sunmaktadır. Bu rota; yalnızca geçmiş olayları ve tarihi eserleri ile değil, aynı zamanda yemyeşil doğası ile de ziyaretçileri kendine hayran bırakmaktadır. On binlerce insanın katledilmesine tanıklık eden orman, bu acı geçmişine rağmen tabiatın özünü de insanlara sunmaya devam etmektedir.

Ponar, haftanın 7 günü boyunca ve saat kısıtlaması olmadan ziyarete açıktır. Ücretsiz giriş yapılabilen rota, yıl boyunca gezginleri cezbetmektedir. Panerai Anıt Bilgi Merkezi de cuma ile pazar günleri arasında 09.00-16.00; salı, çarşamba ve perşembeleri ise 09.00-17.00 saatlerinde ziyarete açıktır. Pazartesi ve cumartesi ziyarete kapalı olan bu mekana bireysel giriş ücretsizdir. Grup halinde yapılan ziyaretler için ise 16-35 euro fiyat ödenmektedir.