Riga’da Sokak Sanatı: Art Nouveau Mimarisi

Art Nouveau Architecture, Letonya’nın Riga şehrinde yer almaktadır. Art Nouveau Architecture, 19. yüzyılın son dönemleri ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmış ve birçok şehri etkisi altına almıştır. Mimari olarak da ön plana çıkan ve Art Nouveau Architecture olarak adlandırılan bu sanat, Riga şehrinde birden fazla yapıda kendisini göstererek bir bütünlük oluşturmaktadır.

Göz Alıcı Art Nouveau Architecture Sanatı

Yeni sanat olarak da adlandırılan Art Nouveau, özellikle mimaride kendisini göstermiştir. 19. yüzyılın son dönemlerinde etkisi görülmeye başlayan ve 20. yüzyılda devam ederek pek çok sanat akımını da etkilediği görülen bir akımdan söz etmek mümkündür. Hem Avrupa hem de Amerika kıtasını etkileyen bu akım, Letonya’nın başkenti olan Riga’da da kendisini göstermiştir. Metropol mimarisi içerisine hapsolmadan kendi özelliklerini koruyan ve var eden Art Nouveau Architecture, başkentte halen etkisini sürdürmektedir. Bu öyle bir orandır ki şehrin üçte biri bu mimari anlayış ile tasarlanarak oranını da arttırmıştır.

Art Nouveau ismi ise Paris’te bu ad ile açılan bir dükkandan gelmektedir. 19. yüzyılın son yıllarında açılan bu dükkan devlet binalarına giremeyen ve toplum tarafından ötekileştirilen sanat parçalarının bulunduğu bir yerdir. İlhamını doğadan alan bu sanat anlayışının temsilcileri kıvrık dalları ön plana aldıkları görülmektedir. Kıvrıl ve sarkık dallar ile devam eden ve tüm yapıyı kaplayan bir sanat anlayışı görmek mümkündür. Art Nouveau Architecture örnekleri içerisinde de bunlara yer vermektedir. Demir malzemenin ön plana çıkması ve bu malzemenin ince işçiliği Riga’da dikkat çekmektedir.

Art Nouveau Architecture Devi Riga Şehri

Kuzey Avrupa civarında kalan Riga şehri, bu bölgenin de Art Nouveau sanatının temsilcisi olarak görülmektedir. Hatta Riga’da Art Nouveau öyle yaygındır ki bunun için bir müze de kurulmuştur. Art Nouveau Müzesi de içerisinde benzer parçalar ile ilgi çekmekte ve şehri ile bütünleşmektedir.

1997 yılında UNESCO Dünya Mirası listesine dahil edilen Letonya binaları ortalama 800 kadar örneğe sahiptir.

Adeta bir kültür başkenti de olan Riga, tek başına bir müze gibi görülmektedir. Canlı müze havasına sahip olan Riga sokakları 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başına bir tarihi geçit gibi hizmet vermektedir. 800 adet yapı olsa da özellikle Alberta Caddesi ve Elizabeth Caddesi ön plana çıkmaktadır. Bu caddelerin neredeyse bütünü bu yapıları oluşturmaktadır.

Döneminde ilk başta hoşa gitmeyen bu yapılar sonrasında bir furya olarak da pek çok binayı etkisi altına almıştır.

Ancak Sovyet döneminde biraz hasar gören ve yeterince ilgilenilmeyen bu yapılar, turistik etkiler ile birlikte daha iyi hale getirilerek Dünya Mirası listesinde kendisine yer edinmiştir.

Art Nouveau Architecture örnekleri 20. yüzyılın başında ve hatta biraz daha eskiden beri tüm dünyayı ve özellikle iki bilinen kıtayı etkisi altına almıştır. Amerika ve Avrupa’da etki gösteren bu mimari anlayış kısa sürede görülür ve sevilir hale gelmiştir. Letonya’ya ulaşan ve başkent Riga’da bine yakın örneği ile büyüleyen bu yapı grupları, Art Nouveau Architecture için de genel örnekleri sergilemektedir. Yeni sanat olarak anlaşılmasına sebep olan ve aynı zamanda Avrupa ile Amerika kıtasının hızlı gelişimi ile birlikte diğer bölgelerden gelen yeni sanat akımlarının bütünleşmesidir. Art Nouveau, her şeyden önce bir dünya sanatı olarak ilgi görmekte ve bir etkileşimin temel öğelerini oluşturmaktadır. Bunu Riga bölgesinde de hissetmek mümkündür.

1890’lı yıllar ile birlikte Letonya’nın da ekonomik olarak canlanması, Art Nouveau mimarisi ve gelişimi için ortam hazırlamıştır. Bu mimari aynı zamanda bir güç gösterisi ve zenginlik olarak da görülmektedir. Bugün Riga’nın merkezinde kalan bu mimari anlayışını pek çok apartmanda görmek mümkündür. Konut ihtiyacı da bunda etkili olmuştur. Şehre göçmeye başlayan nüfus yeni evlerin yapım oranını etkilemiştir.

Mikhail Eisenstein Önderliğinde Riga Art Nouveau Architecture

Mikhail Eisenstein, Riga bölgesinde Art Nouveau Architecture alanında bir önder olması nedeni ile önemli bir şahsiyet olarak görülmektedir. Mühendis olan Mikhail Eisenstein, öncelikle şehrin danışmanı olan kişi için birkaç bina inşa etmiş ve sonrasında hem temsilci olmuş hem de yeni yapıların oluşumunu sağlamıştır. Mimar Eisenstein, özellikle yapıların içlerinden çok dış kısımları ve dış tasarımı ile ilgilenmiştir.

Art Nouveau Architecture örneklerini veren Riga bölgesindeki yapıların dış tasarımının bu kadar gösterişli olması da buna iyi bir örnektir. Özellikle Art Nouveau Architecture anlayışının Jugend tarzına sahip olan bu yapılar benzerlik de taşımaktadır. Ancak her yapı bir öncesine yenilik ve farklı bir zevk katmıştır. Bitkilerin dallar ile kıvrımlı bir biçimde dağılması ve aşağı yukarı çıkması ile yeni şekiller oluşmaktadır. Aynı zamanda bu yapılarda çığlık atan figürler, mitolojik yaratıklar da büyük oranda dikkat çekmektedir.

Doğu etkisi ile birlikte gelen Mısır tipi figürler ve iki yöne açılan perdeler bu tasarımı oluşturan parçalar arasında yer almaktadır. İçerisinde sıra dışı heykelleri barındıran ve malzeme bakımından da çeşitlilik gösteren Riga Art Nouveau Architecture örnekleri, herkesin ilgisini çekmektedir. Bu heykellere ek olarak renkli tuğlalara ve çini tasarımlarına da sahip olan Art Nouveau Architecture Riga örneklerinde geometrik süslemeler de yer almaktadır.

Riga’da Art Nouveau Architecture Görülen Caddeler

Alberta Caddesi pek çok Art Nouveau Architecture örneğinin bulunduğu önemli bir caddedir. Bu caddedeki çoğu bina Art Nouveau Architecture eseridir ve bu nedenle koruma altındadır. Ancak özellikle birkaç yapı Mikhail Eisenstein örneği olarak ayrıca dikkat çekmektedir. 2, 4, 6, 8 ve 13 numaralı binalar aynı caddede aynı mühendisin örneği olarak diğerlerinden ayrılmaktadır. Çığlık atan kadınlar ve kadın başı özelliği taşıyan 13 numaralı bina diğer binalardan daha farklıdır.

Ejderha ve kurt tasarımının yer aldığı, Blaumana ve Perses sokaklarının birleştiği yerdeki bina 20. yüzyılın başlarında farklı bir mimar tarafından inşa edilmiştir. Oldukça çirkin yaratıklar ile kaplı olan bu bina, diğer binalardan tasarım üslubu bakımından ayrılmaktadır. Aynı zamanda Art Nouveau Architecture’ın ürkütücü tarafına da dokunmaktadır.

Bir diğer önemli cadde olan Elizabeth Caddesi de birçok örneği ile bir yüzyıl öncesine atıfta bulunmaktadır. 10a ve 10b olarak adlandırılan bu binalarda farklı ve özel dış cephe tasarımı yine kendisini göstermektedir. Bunlara daha pek çok örnek vermek mümkündür. Riga’da yer alan Art Nouveau Architecture örnekleri ile şehri yıllar öncesindeymiş gibi gezmek ve zamanda yolculuk yapmak mümkün olmaktadır.

Şehrin bu bölgesi her saat açık olmakta ve bu sayede her saat görülebilmektedir. Yapılardan büyük bir çoğunluğu halen yaşam alanı olarak kullanılmaktadır bu nedenle içine girmek mümkün olmayabilir. Ancak Art Nouveau Architecture zaten dış cephe ile daha orantılıdır. Her yaş grubunun gidip görebileceği bu evler için ek bir ücret ödemeye gerek yoktur ve doğru restorasyonla yapı ayakta kalarak her daim görülme imkanı sunmaktadır.

Ancak özellikle bahar ve yaz mevsimlerinde gezilmesi daha keyifli olmaktadır.