Dünyada En Eski Yerleşim Yerlerinden Biri: Yafa

İsrail’in başkenti Tel Aviv şehrine bağlı olan Yafa muhitinin kökleri çok eski zamanlara dayanmaktadır. 

Dünyanın en eski yerleşim yerlerinden biri olarak kabul edilen Yafa, İsrail’de bir liman şehridir. Günümüz modern yapıları ve eski mimariler ile kaplı egzotik bir şehirdir. Peygamberler dönemine dayanan tarihi ile Yafa, turistlerin en çok ziyaret etmek istediği meşhur semtlerden biri olmuştur. 

Yafa, hediyelik eşya dükkanları, sanat galerileri, mücevher ve alış veriş mağazaları ile İsrail’in en işlek turistik cazibe merkezlerinden biridir.

Geçmişten Günümüze İsrail’in Liman Şehri Yafa

İsrail genellikle haber başlıkları ile gündeme gelse de, aslında deniz kıyısında yer alan Yafa, tarımın oldukça ileri tekniklerle yapıldığı bölgeleri içermektedir. Bu bölgeler, hem ülkenin tarım ihtiyacını karşılamakta, hem de dünyaya tohum satışı yapmaktadır. Yafa, portakallarının sululuğu ve tatlılığı ile dünyaya nam salmıştır. İsrail’in deniz ticaretleri de Yafa limanından gerçekleşmektedir. Liman şehri olan Yafa, çevresinde yer verdiği restoran, kafe ve barları ile eğlence düşkünü, yerinde duramayan turistleri kendine çekmeyi başarmıştır. Ayrıca romantik yolları ile Yafa, deniz, güneş, tarih, sanat ve yeme içme mekanları ile turistlerin ilgisini çeken bir şehir olmuştur.

Bazı kaynaklara göre Yafa, 4000 yıl önce oluşmuş ve bu süre boyunca liman şehri olarak kalmıştır. Yafa limanın etrafında ilk olarak, Neve Tzedek yerleşim yeri kurulmuştur. Neve Tzedek ‘in iki katlı villa tarzı evleri şık ve eski mimari güzellikleri ile günümüzde orijinalliğini korumaya devam etmektedir. Geçmişte Kudüs’ün limanı olan Yafa, günümüzde İsrail’in başkenti Tel Aviv ile bütünleşerek bir semt konumuna gelmiştir. Başkentle bütünleştiğinden yerel halk tarafından, Tel Aviv-Jaffa diye anılmaktadır. Arapça kaynaklarda Yafa adıyla yer alan ve denizden 38 metre yükseklikte kurulmuş olan şehrin kökenleri çok eski tarihe dayanmaktadır.

1800-1870 yılları arasında Yafa, kuleler ve surlarla çevrili olduğu bilinmektedir. Fakat kentin büyümesini sağlamak adına duvarların yıkıldığı bazı kaynaklarda yer almaktadır. Yafa her ne kadar Tel Aviv’e bağlı bir semt konumunda görünse de aslında ilk yerleşim yeridir. 1909 yılında Tel Aviv, liman kenti Yafa’nın bitimine kurulmuştur. Gün geçtikçe büyüyen Tel Aviv, Yafa’dan ayrılmak zorunda kalmıştır. 1950 yılında ise tekrar Yafa ve Tel Aviv aynı belediyeye bağlanmıştır.

Yafa’nın adını alması hakkında iki rivayet bulunmaktadır. İlk rivayete göre, milattan önce 1470 yılında Firavun III. Thutmosis’in ele geçirdiği şehirler listesinde “Y-pu”şeklinde kaydedilmiş bir mektupta görüldüğü iddia edilmektedir. İkinci rivayet de ise Yafa ismini, büyük tufandan sonra ilk yerleşim yerini kuran Hz. Nuh’un üç oğlundan biri olan Yafes’ten aldığı söylenmektedir. Yafa’nın adı, Amarna levhalarında “Yapu”, Asurlar’da “Yappu”, Tevrat’ta “Yafi” diye geçmektedir. 

Yafa’nın sokakları mücevher, hediyelik eşya, sanat galerileri ve ünlü sanatçıların stüdyoları ile doludur. Adı nasıl telaffuz edilirse edilsin Yafa, İsrail’e gelen turistlerin ziyaret etmekten en çok keyif aldığı cazibe merkezlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.

Farklı Egemenlikler Tarafından Yönetilen Yafa

En eski yerleşim yerlerinden biri olan Yafa, Antik Çağlar’dan beri sürekli istila edilerek el değiştirmiştir. Yafa’da uzun yıllardır arkeolojik kazılar yapılmaktadır. 1955-1974 yılları arasında yapılan arkeolojik kazı çalışmalarında, Bronz Çağı’ndan bazı yapılar ve kapılar açığa çıkmıştır. 1977 yılından sonra başlayan kazılarda ise şehrin, daha eskiye dayanan yerleşim yerlerinin kalıntıları keşfedilmiştir. Araştırmacılar bölgede, askeri yapılar, uzun duvarlar, Deniz Kavimleri’ne adanan tapınak, Pers, Helenistik ve Eski Mısır kalıntılarına rastlamıştır. Yapılan arkeolojik kazı çalışmalarından elde edilen kalıntılara göre Yafa, Pers, Antik Mısır, Roma, Memluk ve Osmanlı egemenlikleri tarafından idare edilmiştir.

Tarihte farklı egemenlikler tarafından yönetilen Yafa, günümüze kadar orijinalliğini korumuş sayılı şehirlerden biridir. Osmanlı’nın yönetimi döneminden kalma Mahmudiye Camii, II. Mahmut Tuğralı Çeşmesi ve II. Abdülhamid’in yaptırdığı saat kulesi gibi birçok sanat eseri hala orijinalliğini korumaktadır. İsrail’e gelen sanat düşkünü turistlerin mutlaka ziyaret etmesi gereken bir destinasyondur.

Osmanlı Yönetiminden Yafa’ya Kalan Sanat Eserleri

Yönetimde defalarca el değiştiren Yafa’da bulunan birçok sanat eseri Osmanlı döneminden kalmıştır. II. Mahmud’a ithafen yapılan Ulu Camii, Yafa’nın kuzeydoğu bölümünde yer almaktadır. Yafa’nın en büyük ve en önemli camisi olan yapı, üç avlu, sekizgen gövde ve iki şerefeli minaresi ile dikkat çekmektedir. Ayrıca camiinin güney duvarında Süleyman Paşa’nın yaptırdığı bir sebil yer almaktadır. Ulu camii, ikiz kubbeleri ve yüksek minaresi ile Yafa’nın siluetini oluşturan en önemli unsurlardan biridir.

II. Mahmut Tuğralı Çeşmesi, surlar yıkılmadan önce şehre giren çıkanların su ihtiyacını karşılamak için Yafa kapısının önünde bulunmaktadır. İki yana doğru dalgalı saçaklarla taçlanan çeşme beyaz mermer sütuna dayandırılmıştır. Bu çeşmenin tepe noktasında, ters ve düz C kıvrımları ile çevrelenmiş oval biçimli bir madalyon içinde Sultan II. Mahmut’un tuğrasına yer verilmiştir. Bir yapıda ne kadar çok mimari ve kültürel simge bulunabilirse o kadar çok unsura yer verilmiştir. Ağaçtan motifler, “Maşaa’l-lah” ibaresinin aynalı tasarımı ve çeşmenin üzerinde birçok kitabe yer almaktadır. Bu çeşme, surlar yıkıldıktan sonra Ulu camii içerisine taşınmıştır.

Yafa’nın Yafet sokağında bulunan saat kulesi, Osmanlı Sultanı II. Abdülhamit’in hükümdarlığının 25. yıldönümü şerefine inşa edilmiştir. Kireç taşından yapılan kulede, iki adet saat ve 1948 yılında Arap-İsrail Savaşı’nda ölen İsraillerin anısına bir plaket bulunmaktadır. Saat kulesinin bulunduğu sokak, alışveriş mağazaları, kafe ve restoranları ile oldukça hareketli bir yerdir.

Birçok cazibe merkezine ev sahipliği yapan Yafa, yılın her günü ve her saati ziyaret için uygundur. Ziyaretçilerine zamanda yolculuk tadında bir gezinti sunan Yafa, hareketli sokakları ile turistleri cezp etmeyi başarmaktadır.