Asya’nın Gözbebeği Tibet’in Hediyelik Eşyaları

Çin’in Tibet Özerk Bölgesi, gizemli bir kültüre ve Budizm inancına sahiptir. Dini inanışlarını ve kültürel özelliklerini zanaatkarlık örneklerine de çoğu zaman yansıtan Tibet halkının köklü tarihine bakıldığında kültürleri ile bağdaştırdıkları pek çok hediyelik eşya örneği görülmektedir. Yerel halk tarafından üretilen bu hediyelik eşyalar, günümüzde de varlığını devam ettirmektedir. Tibet maskesi, Tibet bıçağı, thangka nakışları gibi birçok hediyelik eşya bölgeye özgü olarak dünyanın dört bir yanından gelen turistlerin ilgi odağında yer almaktadır. Tibet geleneğinin hala hüküm sürdüğünün en büyük kanıtları olan değerli eşyalar ve zanaatkarlık eserleri, gözler önüne serilen güzellikler arasındadır. 

Thangka

Tibet kültürünün en büyük simgelerinden olan thangka, yöreye özgü hediyelik eşyaların başında gelmektedir. Bin yılı aşkın bir geçmişe sahip olan thangka sanatı, boyalı ve işlemeli olarak farklı türlere sahiptir.

Oldukça popüler bir nakış sanatı olan thangka, Budizm dini inanışının kutsallığını göstermek için yapılmaktadır. Budistleri tasvir eden thangka, ipek kumaşa yapılmakta ve ortaya eşsiz tablolar çıkmaktadır.

Çoğu thangka örneği de meditasyon ve manastır öğrencilerinin eğitimi için tasarlanmaktadır. Rengarenk figürlerin yer aldığı thangka tabloları ayrıntılı kompozisyonlara sahiptir. Tibet halkı, thangka tablolarını sembolik olarak evlerinde ve ofislerinde de kullanmaktadır. Altın, gümüş, inci, akik, mercan, turkuaz, malakit ve zinober gibi değerli taşlar ve malzemeler, thangka nakışlarında sık sık yer almaktadır. Kutsallığı simgelemek için mavi, safran sarısı ve ravent bitkisine rengini veren kırmızı tonları gibi göz alıcı renkler kullanılmaktadır. Bu değerli taş işlemeleri ve göz kamaştıran renkler, thangka resimlerinin dikkat çekmesini sağlamaktadır. 

Thangka motifleri, yerel halk tarafından dokuma işçiliğinde de kullanılmaktadır. Bazen ahşap üzerine bazen de halı gibi ürünlere işlenerek satışa sunulmaktadır. Thangkada işlenen nakışlar ve resmedilen simgeler arasında Buda heykelleri, halk hikayeleri, Tibet mitleri ve efsaneler yer almaktadır. Thangka yapımı genellikle birkaç ay veya yarım yıl kadar sürmektedir. Bu sebeple orijinal thangkayı veya taklit olan basılı tabloları birbirinden ayırmak mümkündür. Ziyaretçiler hazır thangka resimlerini satın alabilmekte veya sipariş üzerine yaptırabilmektedir.

Tibet Takıları

Tibet halkı, yöreye özgü olan aksesuarları yaparken mercan, akik ve Tibet gümüşü gibi eşsiz malzemeler kullanmaktadır. Tibet takıları, uğurlu bir nesne ya da tılsım olarak da kullanılmakta ve içsel güzelliği temsil etmektedir. İlkel doğanın cazibesini ve vahşi ortamını yansıtmak amacıyla üretilen Tibet takıları, stil olarak farklı anlamlara da gelebilmektedir. Aksesuarlar hazırlanırken manevi değerlere dikkat çekmek ve tanrılara şükretmeyi öğütlemek hedeflenmektedir.

Tibet takılarında en değerli ve popüler olan dzi boncukları ile yapılanlardır. Dzi boncukları kolyelerden bilekliklere kadar farklı aksesuarları süslemekte ve büyük beğeni toplamaktadır. Tibet seyahatinin ardından sevdiklerine şık ve anlamlı bir hediyelik götürmek isteyen ziyaretçiler için bu aksesuarlar oldukça güzel bir seçenek olacaktır. 

Dzi Boncuk

Dzi boncuk, akik taşı ile yapılmaktadır. Akik taşlarının üzerine oval, elips ve kare gibi farklı semboller işlenmektedir. Bu değerli boncuklar birçok dükkanda satılmaktadır. Oldukça pahalı olan dzi boncuklarının imitasyonları da bulunmaktadır. Orijinal dzi boncukları taşın parlaklığından dolayı kolayca takitlerinden ayırt edilmektedir. Tibetliler, bu boncuklarının sağlık ve maneviyat anlamında bir dizi faydası olduğuna inanmaktadır. Tibet halkı dzi boncuk gibi değerli ve yaratıcı aksesuarlarını adeta nesilden nesile aktararak günümüze kadar getirmeyi başarmışlardır. Bu nedenle en eski dzi boncukları günümüzde daha da değerlidir. Dzi boncuklarından yapılan aksesuarlar, Tibet turunun ardından çok zevkli bir hediyelik eşya olarak tercih edilebilecek seçenekler arasında yer almaktadır.

Lhatse Bıçağı (Tibet Bıçağı)

Tibet bıçağı olarak adlandırılan lhatse, gümüş bir kılıfa sahiptir. Geleneksel olarak bu bıçaklar yerel halk tarafından hem kesici bir alet olarak hem de kendilerini savunmak amacıyla kullanılmıştır. Günümüzde bazı bıçaklar işlevsel özellikleri ön planda olacak şekilde kaliteli çelikten ve keskin bir şekilde üretilirken bazıları ise eşsiz işlemeleri ile dekoratif aksesuarlara dönüşmektedir. Zarif bir tasarımla üretilen bıçakların boyutları küçüktür. Tibet halkı tarafından bıçak taşıma alışkanlığı çok yaygın olarak görülmektedir. Ancak, bu bıçaklar ile otobüs, tekne, taksi, uçak gibi ulaşım araçlarına binmek yasaktır. Dolayısıyla hediyelik olarak Tibet bıçağı almak isteyen ancak şehirde turuna devam edecek kişilerin bu bilgiyi göz önünde bulundurmaları gerekmektedir. Zarif ve yerel motiflere sahip olan Tibet bıçağı, değişik denilebilecek bir hediyelik eşya fikri arayan ziyaretçiler için oldukça farklı bir seçenek olacaktır.

Tibet Maskesi

Tibet’ten ne alınır sorusuna verilebilecek cevaplar arasında çeşitli anlamlara sahip olan maskeler yer almaktadır. Tibet maskesi, yörede bir el sanatı olarak yerli ve yabancı turistlere sunulmaktadır. Maskeler, temelde uğurlu simgeler olarak çeşitli yüz ifadelerinden oluşmaktadır. Hayaletler, tanrıçalar, koruyucu tanrılar, Tibet tapınaklarında yer alan Ma Tau Ming Heykeli gibi belirgin simgeler, maskelere işlenmektedir. Her renge sahip olan yerel maskeler, soyutlama, sembolizm ve metafor yöntemleri kullanılarak üretilmektedir. Maneviyatı yüksek ve eşsiz bir hediyelik olarak oldukça popülerdir. Tibet turunun ardından unutulmaz bir hediyelik eşya fikri için Tibet maskeleri, cazip seçenekler arasında yer almaktadır. 

Nyemo Tibet Tütsüleri

Nyemo Tibet tütsüsü, tatlı kokularıyla yerli ve yabancı pek çok turist tarafından tercih edilen bir hediyelik fikri olarak yörede oldukça popülerdir. Tütsüler genellikle safran, misk ve Hindistan cevizi gibi malzemelerle üretilmektedir. Tibet tütsüsü ile kötülüklerden ve uğursuzluktan kurtulmak niyet edilmektedir. 1300 yılı aşkın süredir üretilen Tibet tütsüsü, yörede “tütsülerin onuru” olarak adlandırılmaktadır. Kötü enerjilerden kurtulmayı hedefleyerek kullanılan tütsülerin aynı zamanda uykuyu düzenleyici ve bağışıklığı güçlendirici etkilere sahip olduğu da bilinmektedir.

Chuba ve Geleneksel Tibet Kıyafetleri 

Tibet’in geleneksel kıyafeti olan chuba, günümüzde hâlâ yerel halk tarafından kullanılmaktadır. Etnik ve yöresel desenlerle tasarlanan chuba, uzun bir elbisedir. Elbiseler beli gevşek, uzun kollu, çapraz yakalı ve peştamal tarzındadır. Chuba yapımında ipek kumaşı kullanılmaktadır. Kaliteli ipek kumaştan yapılan yöresel kıyafetleri ile zarif bir görünüme sahip olan Tibetli kadınlar, özel günlerde bu kıyafeti tercih etmektedir. Geleneksel giysileri ile göz dolduran kadınlar elbisenin önüne önlük takarak evli olduklarına işaret etmektedirler. Çizgili önlükler kıyafeti tamamlayıcı bir özelliğe sahiptir. Yerel halk, yöresel kıyafetleri ile bölgenin ahlakını, inançlarını ve kültürlerini yansıtmaktadır. 

Erkeklerin kullandığı yöresel kıyafetler ise ayrı bir tasarıma sahiptir. Tibetli erkeklerin yöresel kıyafetlerini genellikle gömlek, gömlek üzerine giyilen uzun bir ceket, pantolon ve kürk oluşmaktadır. Kürkten elde edilen kıyafetleri sıkça kullanan Tibetli erkekler kış aylarında kürkten yapılan şapka takmaktadır. Yaşanılan coğrafyanın tarihi hakkında adeta geçmişe ışık tutan geleneksel giysiler genellikle hayvan derisinden yapılmaktadır. Tibetliler kürkü, bu nedenle, şapkadan elbiseye kadar birçok üründe kullanmaktadır. Gizemli kültürleri ve yaşayış tarzlarıyla yabancı turistleri oldukça etkileyen Tibet halkı, yöresel kıyafetleri ile de bu etkiyi sürdürmektedir. 

Millettia Bilezik

Millettia bilezik, Tibet’te oldukça popüler olan bir aksesuardır. Millettia asmasından yapılan bu bilezikler, yerli ve yabancı turistler tarafından son derece ilgi görmektedir. Millettia, Tibet’in yüksek rakımlı bölgelerinde yetişmektedir. Çoğu zaman Tibet tıbbında da kullanılmaktadır. Bu bilezikleri yapmak için Tibet’in yerli zanaatkarları asmayı bir bilezik şekline getirmek için ağaç kısmını buğulamaktadır. Ahşap haline getirilen millettia, gümüş ve değerli taşlarla birlikte özenle tasarlanmaktadır. Tibetliler, millettia bileziklerini aksesuar olarak kullandıklarında fiziksel olarak iyileştirici etkileri olduğuna inanmaktadır. Eklem sağlığına iyi geldiği düşünülen millettia bileziklerinin uzun süre takıldığında cilt yağlarını azalttığı ve cildi pürüzsüz hale getirdiği söylenmektedir.

Kurutulmuş Yak Eti

Yak hayvanı, Tibetliler için oldukça önemli konuma sahiptir. Tüm Tibetliler yaşamları boyunca büyük ölçüde yakların sağlayabildiği her şeye bağlı olarak hayatlarını idame ettirmektedir. Tibet halkı, yak hayvanının eti ile sık sık yemek yapmaktadır. Sütünü yoğurt, peynir ve tereyağı gibi yiyecekler yapmak için kullanmaktadır. Yak kıllarından çadırlar yapıp ilkel bir konaklama yeri inşa etmektedir. Derisinden ise çeşitli ürünler yapmaktadır. Bu nedenle yak, Tibetliler için oldukça önemli bir hayvandır. Yak etinden yaptıkları çeşitli yöresel lezzetler ile oldukça popüler olan Tibetliler, kurutulmuş yak eti ile yerli ve yabancı turistleri kendilerine hayran bırakmaktadır. Yak eti çeşitli yöntemlerle kurutularak satışa sunulmaktadır. Yak etinin tadı sığır etine oldukça benzerdir; fakat, bazı Tibetliler bu lezzetin daha hafif bir tada sahip olduğunu da dile getirmektedir. Lokantalarda yak eti yemekleri sıklıkla menüler arasında yer almaktadır. Kurutulmuş yak eti birçok yerel dükkanda satılan eşsiz bir lezzettir. Tibet seyahatinde yüksek rakımlı bölgelere uğramak isteyen ziyaretçilere ve trekking yapanlara mutlaka kurutulmuş yak etini denemeleri tavsiye edilmektedir. Muhteşem bir protein kaynağı olan kurutulmuş yak eti; hem iyi bir atıştırmalık hem de benzersiz bir hediyelik fikri olarak değerlendirilmektedir.

Tsampa

Tsampa, Tibetlilerin temel besin kaynaklarından biridir.

Kahvaltıda sıkça kullanılan tsampa, tereyağı, şeker ve peynir ile harmanlanarak yapılan bir kavrulmuş arpa unudur.

Tibetliler, tsampayı çok sık tüketmektedir. Yerel halk, en bilindik yöresel lezzetleri arasında olan bu yiyeceği dünyanın dört bir yanından gelen yerli ve yabancı turiste de mutlaka tavsiye etmektedir. Tsampa, yak etinden yapılan çorbaların yanında garnitür veya atıştırmalık olarak sıkça tüketilmektedir. Arpa bitkisinden elde edilen ve harika bir lif kaynağı olan tsampa, yulaf ezmesi gibi yiyeceklerin yerini alacak bir lezzettir. Hafif tatlı bir tada sahiptir. Tibet’te mutlaka tadılması gereken tsampayı dileyen turistler paket halinde de satın alabilmektedir. Farklı bir hediyelik arayışında olan ziyaretçiler için oldukça güzel bir seçenek olacaktır. 

Arpa Birası

Yayla arpası, Tibet’te elde edilen en önemli mahsullerden biridir. Tibetlilerin kahvaltıda veya atıştırmalık olarak tükettiği kavrulmuş arpa unu tsampanın sıvı hali olan arpa birası, oldukça popüler bir içecektir. Arpa birası yaklaşık %5 alkol oranına sahiptir. Düşük alkol oranı ile normal biraya göre tadı daha tatlıdır. Bölgede arpa birası satan küçük dükkanlara mutlaka rastlanılmaktadır. Siyah çay ve süt ile sunum yapılan arpa birası yerel halk tarafından sıkça tüketilmektedir. Tibet seyahatinin ardından farklı bir hediyelik almak isteyen ziyaretçiler için arpa birası, güzel bir tercih olacaktır.

Tibet Halısı

Tibet halıları, genellikle küçük boyutlarda v el dokuması olmaktadır. Dünyanın en ünlü 3 halısından biri olan Tibet halısı, yün, pamuk ve çoğu zaman yak kılından elde edilmektedir. Yumuşak yapıda olan Tibet halıları, rutubet geçirmeyen, kaliteli ve dayanıklıdır. Küçük boyutlarda üretilen halılar genellikle evlerde ve tapınaklarda kullanılmaktadır. Büyükbaş hayvanların resmedilmesi ile oluşan süslemeler, halılara işlenen en meşhur motiflerdendir. Tibet halılarını sandalye minderi, şilte, duvar halısı, yastık kılıfı, sırt minderi ve su ısıtıcısı kılıfı olarak kullanmak da mümkündür. Tibet halısı, hediyelik eşya olarak tercih edilebilmektedir. El sanatlarına merakı olanlar arasında son derece popüler olan Tibet halıları, yörede yer alan pazarlardan temin edilmektedir. 

Tibet Dua Çarkı

Tibet dua çarkı, tahtadan, bakırdan, gümüşten veya kemikten yapılmaktadır. Tibet tapınaklarında sık görülen dua çarkının içerisinde genellikle Budizm sutrası ile basılan ince kağıtlar bulunmaktadır. Tibetliler, manevi huzur ve mutluluk için dua ettikleri esnada Budizm sutrası ile basılan metinleri okurken dua çarkını da saat yönünde çevirmektedir. Yerel halk arasında, bu çark döndükçe duanın devam ettiğine ve edilen duaların kabul olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. Dua çarkı, Tibet seyahati ardından farklı bir hediyelik olarak tercih edilebilmektedir. 

Pulu Kumaşı

Pulu, renk ve stil açısından oldukça zengin yünlü bir kumaş türüdür. Tibetlilerin gündelik yaşamda kullandığı pulu kumaşı ile battaniye, kıyafet, ayakkabı ve şapka gibi ürünler yapılmaktadır. Ürün yapımında ana malzeme olarak kullanılan pulu kumaşı, ham halde de satılmaktadır. Pulu, marketlerde dahi satılan bir kumaş türüdür. Semt pazarlarında da sık sık bulunan pulu, kaliteli ve zarif bir kumaş olması sayesinde yerli ve yabancı ziyaretçilerin dikkatini çekmektedir. Tibet seyahati sonrasında pulu ile güzel bir hediyelik eşya seçeneği elde edilebilmektedir. 

Tibet Joss Çubukları

Tibet joss çubukları, insanları kötü ruhlardan uzaklaştırıp dini vazifelere yoğunlaştırdığına inanılan ve Buda’ya ibadet eden kişiler tarafından sık sık kullanılan bir malzemedir. Joss çubukları hoş kokulu ve yumuşak bir yapıdadır. Tibetliler tarafından bir gelenek haline gelen joss çubuğu kullanmak ile fantastik bir dünyanın kapısının aralandığı düşünülmektedir. Bu çubukların fiziksel olarak da oldukça faydalı olduğuna inanılmaktadır. Bu inanışa göre joss çubuklarını dolaba koyarak kıyafetlerin daha güzel kokması sağlanmaktadır. Aynı zamanda bu çubukların kıyafetleri daha steril hale getirdiği söylenmektedir. Solucan gibi canlıları da kıyafetlerden uzak tuttuğuna dair bir inanış vardır. Tibet joss çubuklarının salgın ve bulaşıcı hastalıklarda da önleyici etkilere sahip olduğu düşünüldüğü için yerel halk tarafından sıkça kullanılmaktadır. Tibet seyahatinin ardından alışveriş ve hediyelik eşya fikri arayanlar için, joss çubukları da seçenekler arasında yer almaktadır.