Budapeşte’nin Yahudi Soykırım Anıtı: Tuna Kıyısındaki Ayakkabılar

Tuna Kıyısındaki Ayakkabılar, Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de yer alan bir soykırım anıt kompozisyonudur. Entelektüel film yönetmeni Can Togay ve Kossuth Ödüllü heykeltıraş Gyula Pauer tarafından yapılan anıt, 2016 yılında dünyanın halka açık en iyi ikinci heykeli seçilmiştir. 

Tuna Kıyısındaki Ayakkabılar Anıtı, 2005 yılında dikilmiştir. Soykırımı Anma Günü’nde Budapeşte’de binlerce kişi törene katılmıştır. Meşalelerle Kossuth Meydanı’nın önündeki Tuna Nehri kıyısına yürünmüştür. Burada, Şansölye Peter Kiss, nehirde vurulan insanları anan anıt kompozisyonunun açılışını yapmıştır. Plaket üzerinde: “II. Dünya Savaşı’nda Arrow Cross militanları tarafından Tuna Nehri’nde vurulan Budapeşteli kurbanların anısına” yazmaktadır. Bu vahim olayda yüzlerce insan vahşice katledilmiştir. Anıt, her yıl binlerce ziyaretçi ağırlayan turistik bir mekandır.

Tuna kıyısındaki ayakkabıları Anıtı’nın Hikayesi

8 Ocak 1945 akşamı Arrow Cross militanları tarafından silah zoruyla Tuna Nehri kıyılarına getirilen yüzlerce Macar Yahudi, kıyı boyunca dizilerek Tuna Nehri’ne atılmıştır. İsveç konsolosluğunda görev yapan Karoly Szabo liderliğinde bir grup silahlı polis tarafından etkisiz hale getirilen militanların elinden ancak 154 Macar vatandaşı kurtarılmıştır. Kurtarılan 154 kişiden birisi olan Erwin Koranyi, 2006 yılında yayınlanan biyografi kitabında, 8 Ocak 1945 gecesi yaşadığını şu sözlerle ifade etmektedir: “Polisler aniden ortaya çıkarak militanlara karşı ateş açtı. Kıdemli polis memurlarından biri, Wallenberg ile iş birliği yapan Pal Szalai idi. Diğer polis memur ise deri ceketli Karoly Szabo’ydu”. 7 Nisan 2009’da Pal Szalai, True of the World Ödülü’ne ve Cesaret Madalyası’na layık görülmüştür. Karoly Szabo ise ölümünden sonra, 12 Kasım 2012’de True World Ödülü ile anılmıştır.

Tuna Kıyısındaki Ayakkabılar Anıtı, halka açıktır ve günün her saati ziyaret edilerek duygu dolu anlar yaşatmaktadır. Her yıl 16 Nisan günü anıtın önünde yapılan anma töreninde, ayakkabı içlerine çiçek bırakılmaktadır.